میدان‌های الکترومغناطیسی (EMF) که با عنوان تابش الکترومغناطیسی (EMR) نیز شناخته می‌شوند، همه‌جا اطراف ما وجود دارند. این میدان‌ها می‌توانند از منابعی مانند خطوط انتقال برق، سیم‌کشی داخل ساختمان‌ها و دستگاه‌های الکترونیکی نظیر لپ‌تاپ‌ها و تلفن‌های همراه ساطع شوند.
به‌طور کلی، EMFها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
-
تابش با فرکانس بسیار پایین (ELF) که از هر چیزی که دارای دوشاخه یا باتری باشد (مانند وسایل خانگی) ایجاد می‌شود.
-
تابش با فرکانس رادیویی (RF) که منبع آن فرستنده‌های بی‌سیمی هستند که داخل دستگاه‌ها تعبیه شده‌اند. این نوع انتقال بی‌سیم می‌تواند برای اتصال سلولی (موبایل)، وای‌فای (WiFi) یا عملیات بلوتوث (Bluetooth) مورد استفاده قرار گیرد.
نگرانی‌های بسیاری در زمینه سلامت انسان در نتیجه قرار گرفتن در معرض تابش الکترومغناطیسی شناسایی شده‌اند؛ به‌ویژه زمانی که این تابش برای مدت طولانی و از فاصله‌ای بسیار نزدیک به بدن وارد شود. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تابش الکترومغناطیسی می‌تواند با اثرات منفی بر سلامت مرتبط باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به ناباروری، اختلالات قلبی، لوسمی (نوعی سرطان خون)، سقط جنین، حالت تهوع، دردهای عضلانی، سوختگی‌های پوستی، آسیب به سلول‌ها و تجزیه DNA اشاره کرد. تجزیه DNA خود می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری از اختلالات عصبی و مغزی دیگر باشد.
در حالی که برخی منابع تولید EMF مانند دکل های مخابراتی و دستگاه‌های مایکروویو به‌وضوح قابل مشاهده‌اند، منابع دیگری نیز وجود دارند که به شکلی پنهان در سبک زندگی روزمره ما جا گرفته‌اند. شناسایی همه منابع مختلف تولید EMF در خانه و توجه آگاهانه به آن‌ها، نخستین گام برای کاهش میزان قرارگیری در معرض این تابش‌ها محسوب می‌شود
منابع تولید میدان‌های الکترومغناطیسی (EMF)
رایانه‌ها :
کامپیوترها می‌توانند تابش الکترومغناطیسی قابل‌توجهی تولید کنند که فراتر از استانداردهای توصیه‌شده است و می‌تواند بدن را کاملاً در معرض این تابش قرار دهد.
تلفن‌های بی‌سیم، به‌ویژه موبایل‌ها:
تلفن‌های همراه می‌توانند میدان‌های الکترومغناطیسی بسیار قوی و گاه غیرقابل‌باوری ساطع کنند. بسته به نوع گوشی و فاصله آن از بدن، ممکن است میزان تابش قابل اندازه‌گیری نباشد یا بالعکس، تابشی بسیار قوی تا چندین اینچ به درون مغز نفوذ کند.
روترهای وای‌فای (WiFi):
این دستگاه‌ها سیگنالی بی‌سیم با فرکانسی بالاتر از اتصال سلولی معمولی تولید می‌کنند که می‌تواند تا صدها فوت انتقال یابد. با وجود قدرت بیشتر، این سیگنال به دلیل فرکانس بالا مسافت کوتاه‌تری را نسبت به شبکه موبایلی طی می‌کند.
کنتورهای هوشمند (Smart Meters):
این کنتورها سیگنال‌های رادیویی برای ردیابی دیجیتالی مصرف برق و دیگر منابع انرژی خانه ارسال می‌کنند. چون به‌صورت دائم روشن هستند و می‌توانند میزان زیادی EMF تولید کنند، توصیه می‌شود در اتاق‌خواب یا فضای نشیمن نصب نشوند. امکان درخواست جایگزینی آن‌ها با کنتورهای سنتی نیز وجود دارد.
لوازم جانبی بلوتوثی (Bluetooth):
لوازمی مانند هدفون‌ها، اسپیکرها، خودروها و حتی چمدان‌ها و جاکلیدی‌های هوشمند از طریق سیگنال‌های رادیویی بلوتوث متصل می‌شوند. با اینکه قدرت سیگنال پایین و برد آن تنها ۳۰ فوت است، اما استفاده مداوم از این دستگاه‌ها می‌تواند نگرانی‌برانگیز باشد.
خطوط انتقال برق (Power Lines):
این خطوط میدان‌های الکترومغناطیسی قوی‌ای منتشر می‌کنند. خطوط انتقال ولتاژ بالا اگرچه شدت تابش بالایی دارند، اما چون معمولاً در فاصله‌ای ایمن از انسان قرار دارند، خطر کمتری ایجاد می‌کنند.
سیم‌کشی داخلی منازل:
سیم‌هایی که در دیوارها و سقف‌ها قرار دارند، EMF با فرکانس پایین تولید می‌کنند و می‌توانند برای افراد دارای حساسیت الکتریکی یک نگرانی سلامتی محسوب شوند.
پتوهای برقی (Electric Blankets):
این پتوها می‌توانند میدانی تا عمق ۶ تا ۷ اینچ در بدن نفوذ دهند. متخصصانی مانند ( Dr. Nancy Wertheimer and Ed Leeper) ارتباط بین استفاده از پتوهای برقی و سقط جنین یا لوسمی کودکان را مطرح کرده‌اند.
مایکروویوها (Microwave Ovens):
این دستگاه‌ها تابشی با فرکانس بالا در محدوده میلی‌وات بر سانتی‌متر مربع (mW/cm²) تولید می‌کنند. طبق استاندارد ایمنی آمریکا، این تابش نباید بیش از ۱ mW/cm² باشد، اما مایکروویوهای قدیمی یا معیوب اغلب این حد مجاز را نقض می‌کنند، به‌ویژه وقتی بدن به آن‌ها نزدیک باشد.
ساعت‌های برقی (Electric Clocks):
این ساعت‌ها می‌توانند میدان‌هایی تا حدود ۵ تا ۱۰ میلی‌گاوس در فاصله‌ای تا ۳ فوت ایجاد کنند. تحقیقات، تماس طولانی‌مدت با این میدان‌ها را به تومورهای مغزی مرتبط دانسته‌اند.
ریش‌تراش‌ها و سشوارهای برقی:
این وسایل نیز می‌توانند EMF زیادی تولید کنند. چون معمولاً استفاده از آن‌ها کوتاه‌مدت است، خطر کمتری نسبت به تابش دائمی دارند. برخی متخصصان توصیه می‌کنند کودکان از سشوار استفاده نکنند، زیرا مغز و سیستم عصبی آن‌ها در حال رشد است و آسیب‌پذیرتر هستند.
مانیتورهای کودک (Baby Monitors):
این دستگاه‌ها علاوه بر ELF، سیگنال‌های رادیویی نیز ساطع می‌کنند. نگرانی اصلی این است که معمولاً این دستگاه‌ها در نزدیکی نوزادان قرار دارند، که بیشترین حساسیت را به EMF دارند. همچنین بسیاری از والدین آن‌ها را تمام شب روشن نگه می‌دارند، زمانی که سلول‌ها و بافت‌های کودک در سریع‌ترین حالت رشد قرار دارند.
مطالعات انجام‌شده درباره میدان‌های الکترومغناطیسی (EMFs)
در سال ۱۹۹۰، آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا (EPA) پس از بررسی گروه گسترده‌ای از مطالعات، گزارشی منتشر کرد که میدان‌های الکترومغناطیسی (EMF) را به‌عنوان “احتمالاً سرطان‌زا برای انسان” معرفی می‌کرد؛ هرچند که در نسخه نهایی گزارش، این توصیف بحث‌برانگیز حذف شد. با این حال، در همان گزارش آمده بود:
“در نتیجه‌گیری، مطالعات متعددی که نشان‌دهنده بروز لوسمی، لنفوم و سرطان سیستم عصبی در کودکان در معرض EMF بوده‌اند، و توسط یافته‌های مشابه در بزرگسالان شاغل در محیط‌هایی با میدان الکتریکی تقویت شده تأیید شده‌اند، الگوی پاسخ‌دهی یکسانی را نشان می‌دهند که احتمال وجود رابطه‌ای علت‌ومعلولی را مطرح می‌سازد.”
مارتین هالپر، مدیر تحلیل و پشتیبانی در EPA، نیز گفته بود:
“تا به حال هرگز مجموعه‌ای از مطالعات اپیدمیولوژیک ندیده‌ام که به اندازه آنچه در مورد EMF می‌بینیم، این‌چنین قوی و قانع‌کننده باشد. بدون تردید، موضوعی جدی در میان است.”
در سال ۱۹۸۹، وزارت انرژی آمریکا (DOE) اعلام کرد:
“اکنون به‌طور کلی پذیرفته شده است که قرار گرفتن در معرض میدان‌های الکترومغناطیسی، قطعاً تأثیرات بیولوژیکی به همراه دارد.”
در طول دهه ۱۹۹۰، گزارش‌های نگران‌کننده‌ای در مورد EMF توسط روزنامه‌هایی مانند وال‌استریت ژورنال و برخی مجلات حوزه کامپیوتر منتشر شد. در آن زمان حتی تد کاپل (از شبکه ABC) و دن راتر (از شبکه CBS) برنامه‌هایی اختصاصی درباره خطرات EMF پخش کردند.
اما با گسترش فناوری دیجیتال و وابستگی روزافزون جامعه و کسب‌وکارها به آن، موج هشدارها و مخالفت‌ها به تدریج فروکش کرد.
بازگشت نگرانی‌ها در سال‌های اخیر
در سال‌های اخیر، با گسترش همه‌جانبه فناوری، مسئله EMF دوباره به مرکز توجه بازگشته است.
مطالعات جدید، EMF را با مجموعه‌ای از اختلالات جسمی و روانی مرتبط دانسته‌اند، از جمله:
-
بیش‌فعالی (ADHD)
-
چاقی
-
اوتیسم
-
ناباروری
-
مشکلات قلبی
-
سقط جنین
-
بیماری‌های مزمن
-
مشکلات عصبی ناشی از آسیب به سلول‌ها و فرایندهای سلولی
یک مطالعه گسترده و مهم در سال ۲۰۱۶
در سال ۲۰۱۶، برنامه ملی سم‌شناسی آمریکا (NTP) یک مطالعه دقیق و بازبینی‌شده توسط همتا انجام داد. در این تحقیق، بیش از ۲۵۰۰ موش در معرض سطوح مختلفی از تابش RF (نوعی تابش ناشی از تلفن‌های همراه) قرار گرفتند.
نتایج نشان داد که ارتباط مستقیمی بین مقدار تابش دریافتی و بروز سرطان‌های نادر مغز و قلب در موش‌ها وجود دارد:
هرچه مقدار تابش بیشتر بود، احتمال ایجاد تومور نیز بیشتر می‌شد.
در مقابل، در موش‌هایی که در معرض تابش قرار نگرفتند، هیچ‌گونه توموری مشاهده نشد.
در گزارش منتشر شده همراه این مطالعه، پژوهشگران هشدار دادند:
“با توجه به استفاده فراگیر و جهانی از ارتباطات موبایلی در تمام سنین، حتی افزایش بسیار اندک در شیوع بیماری ناشی از تابش بی‌سیم، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای سلامت عمومی به همراه داشته باشد.”
چه میزان از میدان الکترومغناطیسی (EMF) بی‌خطر است؟
اگرچه هنوز اختلاف‌نظرهایی در این زمینه وجود دارد، اما به‌تدریج نوعی اجماع عمومی درباره سطح قابل‌قبول مواجهه با EMF در حال شکل‌گیری است.
بر اساس مستندات کارشناسی و توصیه‌های سازمان‌های دولتی،
سطح زمینه‌ای (طبیعی) تابش الکترومغناطیسی در هوا با فرکانس ۶۰ هرتز حدود ۰٫۵ میلی‌گاوس (mG) است.
به عبارتی، هر میزان EMF که از این حد بالاتر باشد، توسط دستگاه‌های الکترونیکی موجود در محیط ایجاد می‌شود.
برای تضمین سلامت عمومی، در کشور سوئد استانداردی وجود دارد که طبق آن،
وسایل الکترونیکی نباید EMF بالاتر از ۱ میلی‌گاوس تولید کنند.
در حالی که در ایالات متحده آمریکا، برخی منابع معتبر مقدار ۲٫۵ میلی‌گاوس را به‌عنوان حد مجاز معرفی می‌کنند.
