تاریخچه تابش الکترومغناطیسی و مطالعات میدان‌های الکترومغناطیسی (EMF)
در طول قرون، فناوری به‌تدریج تکامل یافته است، اما در سال‌های اخیر، این روند با سرعتی چشمگیر شتاب گرفته است. در ۲۰ سال گذشته شاهد آن بوده‌ایم که دستگاه‌های الکترونیکی‌ای که زمانی اتاق‌های بزرگی را اشغال می‌کردند، اکنون به ابعادی کوچک درآمده‌اند که در کف دست جای می‌گیرند.
اینترنت، که هم‌اکنون بزرگ‌ترین سازه ساخته‌شده توسط بشر محسوب می‌شود، هر دو سال یک‌بار دو برابر می‌شود.
با توسعه پرشتاب فناوری، مزایای بزرگی نصیب ما می‌شود، اما گاه این پیشرفت‌ها بهای سنگینی برای سلامت‌مان دارند.
به‌دلیل اندازه جمع‌وجور و قابلیت حمل آسان، دستگاه‌های مدرن مانند لپ‌تاپ و تبلت اکنون تماس نزدیک‌تری با بدن ما پیدا کرده‌اند.
تمام این دستگاه‌های الکترونیکی بی‌سیم، نوعی تابش مصنوعی به‌نام تابش الکترومغناطیسی (EMR) یا همان میدان الکترومغناطیسی (EMF) ساطع می‌کنند که به باور برخی کارشناسان حوزه سلامت، می‌تواند خطری برای سلامت ما به‌همراه داشته باشد.
تاریخچه فناوری و تابش میدان‌های الکترومغناطیسی (EMF)
تنها در سال‌های اخیر است که ما به‌تدریج درک کرده‌ایم قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض این تابش‌ها می‌تواند به بروز مشکلات قابل توجه و ماندگار در سلامت انسان منجر شود.
نگرانی‌ها در مورد اثرات تابش الکترومغناطیسی (EMR) نخستین بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی، با معرفی خطوط برق فشار قوی آغاز شد.
این خطوط عظیم برق با تردید و نگرانی مردم مواجه شدند، چرا که علاوه بر تخریب اراضی طبیعی، در نزدیکی مناطق مسکونی احداث می‌شدند. وب‌سایت EMFServices.com از نانسی ورتهایمر، اپیدمیولوژیست، به‌عنوان نخستین دانشمندی یاد می‌کند که توجه‌ها را به خطرات ناشی از الکترومغناطیس غیریون‌ساز جلب کرد. او در پژوهشی تعداد موارد ابتلا به سرطان خون (لوسمی) در کودکان را در منطقه کلان‌شهری دنور بررسی کرد و دریافت کودکانی که به لوسمی مبتلا بودند، دو برابر بیشتر در نزدیکی خطوط برقی زندگی می‌کردند که میدان‌های الکترومغناطیسی قوی داشتند.
پژوهش ورتهایمر آغازی شد برای صدها مطالعه دیگر در زمینه ارتباط بین قرار گرفتن در معرض میدان‌های الکترومغناطیسی و خطرات بالقوه آن برای سلامت. از آن زمان تاکنون، پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه پژوهش، نوآوری و راهکارهای مقابله با تابش الکترومغناطیسی حاصل شده است، از جمله معرفی سپرهای EMF، ارزیابی‌های خانگی EMF و چندین دستگاه محافظ دیگر.
در ژوئن ۲۰۰۷، مشخص شد که تابش الکترومغناطیسی می‌تواند موجب تغییر در ساختار (مورفولوژی) سلول‌های مغز انسان شده و رشد آن‌ها را مهار کند، که این امر نشان می‌دهد حتی چگالی توان پایین نیز ممکن است بر مسیرهای پیام‌رسانی مرتبط با تکثیر سلولی تأثیر بگذارد.
در اکتبر ۲۰۰۹، اثر امواج الکترومغناطیسی با فرکانس رادیویی ناشی از تلفن‌های همراه بر مایع منی انسان مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد تنها یک ساعت قرارگیری در معرض این امواج برای آسیب به سلامت باروری اسپرم کافی است.
در ژوئیه ۲۰۱۰، پژوهشی منتشر شد که مروری بر مطالعات انجام‌شده از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۸ درباره احتمال وجود ارتباط میان مواجهه با میدان‌های الکترومغناطیسی و بروز لوسمی در کودکان داشت. این مقاله نتیجه‌گیری کرد که نیاز فوری برای ارزیابی حدود مجاز و قابل‌تحمل این نوع تابش‌ها وجود دارد.
در سپتامبر ۲۰۱۳، مرور دیگری بر متون علمی منتشرشده انجام شد که به وجود گزارش‌های متناقض در این زمینه اشاره داشت.
به‌عنوان یک قیاس، ۵۰ سال مطالعه روی تأثیر مواد شیمیایی رایج در خانه طول کشید تا متوجه شویم استفاده از آن‌ها می‌تواند سلامت ما را به خطر بیندازد. اما پیش از آن، نمی‌دانستیم که چنین تماس‌هایی ممکن است خطرناک باشند.
این مواد شیمیایی باعث بیماری و حتی ابتلا به برخی اختلالات می‌شدند. درست مانند دنیای مواد شیمیایی، اکنون سرانجام در حال درک این واقعیت هستیم که تابش الکترومغناطیسی نیز می‌تواند برای سلامت ما زیان‌بار باشد.
اندازه‌گیری میزان میدان‌های الکترومغناطیسی (EMF) به‌دلیل عوامل مختلفی دشوار است؛ از جمله مدت زمان قرارگیری در محدوده میدان، تغییرپذیری میدان، شدت میدان و تداخل‌های احتمالی. دستگاه‌های اندازه‌گیری می‌توانند برای سنجش قدرت میدان استفاده شوند، هرچند دقت این اندازه‌گیری‌ها همچنان محل تردید است.
مبانی تابش میدان‌های الکترومغناطیسی (EMF)
یک فوتون نوعی انرژی است. فوتون‌ها می‌توانند دارای مقادیر متفاوتی از انرژی باشند و میزان انرژی‌ای که فوتون‌ها حمل می‌کنند، بر رفتار آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
فوتون‌هایی که انرژی کمی دارند، به‌صورت گروهی و در قالب «امواج» حرکت می‌کنند، در حالی‌که فوتون‌هایی با سطح انرژی بالاتر رفتاری شبیه به «ذرات» از خود نشان می‌دهند.
هرچه انرژی فوتون‌ها بیشتر باشد، خطر بالقوه آن‌ها نیز بیشتر است. تابش EMF از فوتون‌هایی با سطوح مختلف انرژی تشکیل شده است که در حال حرکت‌اند.
این فرکانس‌های انرژی، که همگی در طیف الکترومغناطیسی دسته‌بندی می‌شوند، رفتارهای متفاوتی دارند و اثرات گوناگونی بر محیط اطراف خود می‌گذارند.
کم‌انرژی‌ترین امواج در طیف الکترومغناطیسی، تحت عنوان تابش با فرکانس فوق‌العاده پایین (ELF) شناخته می‌شوند و در سوی دیگر، تابش با فرکانس رادیویی (RF) قرار دارد که دارای انرژی بیشتری است. تابش ELF از مدارهای الکتریکی هر دستگاه الکترونیکی ناشی می‌شود، در حالی‌که تابش RF با فرکانس بالاتر از فرستنده‌های بی‌سیم دستگاه‌ها ساطع می‌شود تا شما را به اینترنت متصل کند، چه از طریق دکل مخابراتی، لوازم بلوتوثی یا روتر وای‌فای.
این نوع انرژی، شکلی از تابش غیریون‌ساز در طیف الکترومغناطیسی است؛ بنابراین برخلاف پرتوهای گاما و اشعه ایکس که از فرکانس‌های یون‌ساز هستند، آثار زیان‌بار فوری آن‌ها را ندارد. پرتوهای گاما می‌توانند به درون سلول‌ها نفوذ کرده و آن‌ها را از بین ببرند و گاهی در درمان سرطان به‌کار گرفته می‌شوند.
با این حال، شواهد نشان می‌دهند حتی فرکانس‌های غیریون‌ساز با انرژی پایین که از دستگاه‌های همراه و دکل‌های مخابراتی ساطع می‌شوند نیز می‌توانند اثرات زیستی منفی بر سلول‌ها و بدن ما داشته باشند. این اثرات معمولاً پس از یک دوره طولانی قرارگیری در معرض منبع، آشکارتر می‌شوند.
در صورت نبود محافظ مناسب در برابر EMF، تابش‌هایی همچون پرتوهای گاما می‌توانند برای بدن زیان‌بار باشند. همچنین امواج ELF و RF نیز می‌توانند آسیب‌رسان باشند، اما به‌شیوه‌ای متفاوت و به‌ویژه زمانی که در نزدیکی بدن قرار دارند. این تابش‌ها به دو دسته تابش‌های غیرحرارتی و حرارتی تقسیم می‌شوند که در بدن انسان جریان‌های ضعیف یا قوی ایجاد می‌کنند. تابش ELF یا RF با چشم قابل رؤیت نیستند، اما در همه‌جا وجود دارند.
دنیای مدرن ما را با بار الکتریکی بیش از حد روبه‌رو کرده است. هر وسیله‌ای که دوشاخه یا باتری داشته باشد—از تلفن همراه گرفته تا سشوار، لامپ، رادیو و لپ‌تاپ—تابش الکترومغناطیسی تولید می‌کند.
امروزه ما از دستگاه‌های تولیدکننده EMF بسیار بیشتری استفاده می‌کنیم و آن‌ها را در فاصله نزدیک‌تری از بدن خود، و برای مدت‌زمان‌های طولانی‌تر، به کار می‌گیریم.
زمانی که این دستگاه‌ها به‌مدت طولانی و در نزدیکی بدن استفاده می‌شوند، بدن در معرض خطرات سلامتی قرار می‌گیرد. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که بدن ما می‌تواند به شیوه‌های گوناگونی تحت تأثیر این تابش‌ها قرار گیرد.
علائم قرارگیری در معرض تابش ELF و RF
مطالعات نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض تابش‌های الکترونیکی می‌تواند منجر به بروز مشکلات تنفسی، قلبی، عصبی، چشمی، پوستی و سایر اختلالات سلامت شود، از جمله:
تنفسی: آسم، سینوزیت و ذات‌الریه.
قلبی: فشار خون پایین یا بالا، تپش قلب، تغییر در ضربان قلب و تنگی نفس.
عصبی: خستگی، ضعف حافظه، علائم شبیه آنفلوآنزا، سردرد، سرگیجه، اختلال در تمرکز، حالت تهوع، بی‌خوابی، افسردگی و در موارد شدیدتر، تشنج یا فلج.
چشمی: درد یا سوزش در چشم‌ها و احساس فشار درون یا پشت چشم‌ها.
پوستی: خارش، جوش‌های پوستی و قرمزی صورت.
سایر موارد: کم‌آبی بدن، مشکلات گوارشی، درد شکم، اختلال در متابولیسم قند، ناهنجاری‌های سیستم ایمنی، بزرگی تیروئید، درد در ناحیه بیضه‌ها یا تخمدان‌ها و خشکی لب‌ها.
این علائم بسته به شدت و مدت زمان قرارگیری در معرض میدان‌های الکترومغناطیسی ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند.
اثرات بلندمدت قرارگیری در معرض تابش ELF و RF
اگر قرارگیری در معرض این تابش‌ها به‌صورت بلندمدت و با شدت بالا باشد، می‌تواند مشکلات سلامت پایدار و جدی‌تری ایجاد کند، از جمله شکستگی رشته‌های DNA، سرطان، لوسمی، سرطان سینه، آسیب‌های مغزی، تقسیم غیرطبیعی سلولی، آسیب به اعصاب، اختلالات خواب (کاهش ملاتونین) و سقط جنین.
مطالعات تاثیرات تابش الکترونیکی را مشخص کرده‌اند
دیدگاه‌های متفاوت و حتی متضادی درباره تأثیرات تابش میدان‌های الکترومغناطیسی بر بدن انسان وجود دارد؛ با این حال، شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد این تابش‌ها می‌توانند مکانیسم‌های زیستی بدن را تحت تأثیر قرار دهند. برخی از این تأثیرات عبارت‌اند از:
-
آسیب به رشته‌های DNA: انتشار امواج با فرکانس رادیویی از تلفن‌های همراه می‌تواند به DNA آسیب قابل توجهی وارد کند، حتی در سطوح پایین تا ۱ وات بر سانتی‌متر مربع.
منابع: Sarkar, Ali and Behari (1994)، Phillips و همکاران (1998)، Lai and Singh (1995, 1996, 1997)، و Verschave و همکاران (1994). -
تبدیل سلولی: دوزهای بالای مایکروویو می‌توانند باعث تبدیل سلول‌ها شوند.
منبع: Balcer-Kubiczek and Harrison (1991). -
تغییر در سلول‌ها: تابش الکترومغناطیسی تعادل یون کلسیم در سلول‌ها را تغییر می‌دهد که این موضوع در مطالعات متعددی تأیید شده است.
منابع: Bawin and Adey (1976)، Adey (1980) و Blackman (1990). -
تأثیر بر عملکرد مغز: تابش الکترومغناطیسی حتی در سطوح پایین، می‌تواند با عملکرد مغز انسان تداخل داشته باشد و آن را مختل کند.
منابع: König (1974) و Wever (1974). -
آسیب به کروموزوم‌ها: تابش‌های فرکانس رادیویی (RF) و مایکروویو (MV) نشان داده‌اند که می‌توانند آسیب قابل توجهی به کروموزوم‌ها وارد کنند که این آسیب به شدت تابش بستگی دارد.
منابع: Tice, Hook and McRee (1999)، Heller and Teixeira-Pinto (1959)، Timchenko and Ianchevskaia (1995) و بسیاری دیگر. -
کاهش ملاتونین: تابش الکترومغناطیسی موجب کاهش سطح ملاتونین در بدن انسان می‌شود.
منابع: دکتر نیل چری (2000)، Burch و همکاران (1997)، Abelin (1999) و دیگران. -
اختلالات سیستم ایمنی: در حضور تابش الکترومغناطیسی، عملکرد سیستم ایمنی دچار اختلال می‌شود. سطح یون کلسیم و ملاتونین کاهش، و PHA و TPA افزایش می‌یابند. سطح اینترلوکین کاهش یافته و نسبت T-helper به T-suppressor پایین می‌آید. اثرات دیگر نیز بر سیستم ایمنی بدن مشاهده شده است.
منابع: Cossarizza و همکاران (1993)، Walleczek (1992) و Reiter and Robinson (1995).
شما چه کاری باید انجام دهید؟
تابش‌های الکترومغناطیسی با فرکانس‌های ELF و RF، بسته به شدت و مدت زمان قرارگیری در معرض، می‌توانند تأثیرات منفی بر بدن انسان داشته باشند. این تأثیرات شامل آسیب به DNA و کروموزوم‌ها، تغییر شکل سلول‌ها و تضعیف سیستم ایمنی بدن است.
با توجه به حجم بالای شواهد علمی که خطرات سلامت ناشی از قرارگیری در معرض این تابش‌ها را نشان می‌دهد، محافظت از خود در برابر میدان‌های الکترومغناطیسی اهمیت زیادی دارد و به شدت توصیه می‌شود از مواجهه غیرضروری با این تابش‌ها اجتناب کنید. علاوه بر این، استفاده از محصولات ضدامواج و تجهیزات محافظتی مناسب می‌تواند نقش مؤثری در کاهش اثرات مضر این تابش‌ها ایفا کند.
